W następstwie tendencji do centralizacji garnizonu wojskowego, w Lesznie składającego się w końcu XIX w. z 3. batalionu 3. Dolnośląskiego Pułku Piechoty nr 50 oraz 2. Poznańskiego Pułku Artylerii Polowej nr 56, samorząd miejski podjął decyzję o budowie nowych kompleksów (przy ob. ul. J. Dąbrowskiego – Gartenstrasse i ob. ul. Racławickiej – Wörthstrasse) dla wojska w zamian za coroczny czynsz państwowy za budowle koszarowe. Aby urzeczywistnić całe przedsięwzięcie, przy ob. ul. Racławickiej, na ówczesnym Leszczynku (Lissadorf), miasto zakupiło w 1900 r. 7,5 ha gruntów za 140 000 marek. Na tym terenie miały stanąć koszary dla całej formacji piechoty oraz części artylerii polowej. Prace projektowe, analogicznie do koszar przy ob. ul. J. Dąbrowskiego, zlecono spółce architektów Knoch & Kallmeyer z Halle an der Saale.

Na początku 1902 r. Magistrat zawarł umowę z Królewską Intendenturą V Korpusu Armijnego w Poznaniu na budowę i wynajem koszar dla 3. batalionu 3. Dolnośląskiego Pułku Piechoty nr 50. Zgodnie z kontraktem, zespół koszarowy, składający się m.in.: z czterech bloków koszarowych, każdy dla jednej kompanii, budynku sztabu z karcerem, budynku mieszkalnego dla podoficerów, budynku gospodarczego ze stołówką dla piechurów, budynku pralni, hali ćwiczeń sportowych, budynku kwatermistrzostwa oraz kasyna oficerskiego, miał powstać najpóźniej do 1 kwietnia 1904 r. Wraz z obsadzeniem koszar przez wojsko fiskus pruski miał opłacać władzom  Leszna przez 35 lat roczny czynsz.

Po szczegółowym opracowaniu projektów budowlano-technicznych obiektów jednostki wojskowej, w końcu sierpnia 1902 r. plac budowy ogrodzono i rozpoczęła się realizacja koszar dla piechurów. Jednocześnie do końca 1902 r. władze samorządowe doszły też do porozumienia z władzami wojskowymi w sprawie wzniesienia kompleksu koszarowego dla 1. dywizjonu (oddziału) 2. Poznańskiego Pułku Artylerii Polowej nr 56, który postanowiono zbudować po sąsiedzku z koszarami piechoty, po ich zachodniej stronie. W lutym 1903 r. Magistrat podpisał umowę z poznańską Intendenturą na budowę jednostki dla dywizjonu artylerzystów polowych, która miała być przekazana wojsku do 1 października 1905 r. Wraz z tym dniem fiskus miał rozpocząć płacenie, również przez 35 lat, dzierżawy.

Projekty obiektów budowlanych, czyli m.in. trzech bloków koszarowych – każdy dla jednej baterii, wielofunkcyjnego budynku służbowego, budynku gospodarczego ze stołówką dla żołnierzy, ujeżdżalni dla koni, trzech stajni – każda dla jednej baterii, stajni dla koni chorych, kuźni z warsztatem rusznikarskim, przekazano tradycyjnie do opracowania spółce Knoch & Kallmeyer. Przygotowania trwały prawie dziesięć miesięcy i dopiero w październiku 1903 r. rozpoczęła się budowa koszar artylerzystów.

Całość inwestycji prowadzona była, jak widać, dwuetapowo. W pierwszym etapie, czyli w latach 1902–1904, zrealizowano zespół koszarowy dla piechurów, w drugim zaś, czyli w latach 1903–1905, wystawiono koszary dla formacji artylerii polowej. Pierwszy zespół pochłonął niemal 1 mln marek, drugi przekroczył 1 mln marek, a zatem infrastruktura wojskowa zrealizowana przy ob. ul. Racławickiej kosztowała zarząd miejski łącznie ok. 2 mln marek. Przenosiny wojska do nowych jednostek odbyły się w końcu marca 1904 r. (piechota) i w końcu września 1905 r. (artyleria polowa).

Od 1905 r. całość leszczyńskiego garnizonu wojskowego znajdowała się w trzech dużych jednostkach koszarowych: 1) koszarach przy ob. ul. J. Dąbrowskiego (2. dywizjon artylerii polowej), 2) koszarach przy ob. ul. Racławickiej (1. dywizjon artylerii polowej) i 3) koszarach przy ob. ul. Racławickiej (3. batalion piechoty), przy czym dwie ostatnie jednostki graniczyły ze sobą, stanowiąc rozbudowany przestrzennie zespół koszarowy dla dwóch różnych formacji wojskowych.

Do końca zaborów na terenie obu jednostek przy ob. ul. Racławickiej przeprowadzono jeszcze kilka inwestycji budowlanych, przy czym poważniejszy charakter miały one zasadniczo w koszarach dywizjonu artylerii polowej. Tak oto, już w 1909 r. podjęto budowę remizy uzbrojenia ćwiczebnego dla jednej baterii, zaś w 1911 r. samorząd wystawił kolejną stajnię, dla 21 koni, rozbudowywaną później jeszcze przez państwo pruskie do wielkości umożliwiającej stacjonowanie aż 120 koni. W międzyczasie przebudowano też trzy istniejące stajnie, co miało umożliwić zwiększenie liczby przebywających w nich zwierząt. Natomiast w jednostce piechoty jedyną poważniejszą interwencją budowlaną była rozbudowa czterech bloków koszarowych o tylne ryzality centralne, pełniące funkcje izb kwaterunkowych dla dodatkowych żołnierzy (piechurów).

W 1921 r., po zaborach, koszary piechoty – nazwane teraz Koszarami Tadeusza Kościuszki – zostały obsadzone przez 1. batalion 55. Poznańskiego Pułku Piechoty, zaś zespół budynków dawnej artylerii polowej – ochrzczony imieniem Bartosza Głowackiego – stał się kwaterą dla 4. szwadronu, szwadronu karabinów maszynowych, szwadronu gospodarczego i dowództwa Pułku 17. Pułku Ułanów Wielkopolskich im. Króla Bolesława Chrobrego. Od tej pory aż po wybuch II wojny światowej formacje piechurów oraz ułanów stały się gospodarzem sąsiadujących ze sobą kompleksów przy ob. ul. Racławickiej.

W trakcie II wojny światowej koszary przy ob. ul. Racławickiej stanowiły miejsce kwaterunku różnych formacji Wehrmachtu, zmieniających się bardzo często, co nie służyło dbałości o eksploatowane obiekty garnizonowe. Efekt był taki, że wraz z wkroczeniem do miasta wojsk radzickich w 1945 r., infrastruktura koszarowa przy ob. ul. Racławickiej była w sporej mierze zdewastowana. Co więcej, część budynków była uszkodzona w toku styczniowych walk o Leszno, a budynek kwatermistrzostwa na terenie koszar piechoty doszczętnie spłonął i pozostały po nim jedynie mury obwodowe. Rozebrano je w 1948 r., podobnie jak i budynek kuźni z rusznikarnią, usytuowany na terenie kompleksu artylerzystów.

Tuż po II wojnie światowej zespół koszarowy przy ob. ul. Racławickiej obsadził 86. Pułk Artylerii Przeciwlotniczej, który nie potrzebował już koni i związanych z ich utrzymaniem stajni. W związku z tym w latach powojennych stajnie zostały przebudowane na garaże i działownie do wozów amunicyjnych oraz dział przeciwlotniczych, którą to funkcję pełniły jeszcze na początku XXI w. dla 69. Leszczyńskiego Pułku Przeciwlotniczego im. gen. dyw. Stefa Roweckiego „Grota”.

Obecnie kompleks dawnych koszar piechoty i artylerii polowej wykorzystywany jest przez żołnierzy z 4. Zielonogórskiego Pułku Przeciwlotniczego im. gen. dyw. Stefana Roweckiego „Grota”. Całość kompleksu koszarowego przy ob. ul. Racławickiej została objęta ochroną prawną 12 lipca 1993 r. pod numerem 1430/A. Głównymi argumentami przemawiającymi za wpisem do rejestru zabytków był doskonały stan zachowania substancji zabytkowej zespołu, czytelna urbanistyka założenia z okresu zaboru pruskiego, a nade wszystko wysoki stopień artystyczny zrealizowanych obiektów, tkwiących na pograniczu postromantycznego historyzmu i secesji, co czyni to założenie jednym z najbardziej cennych i malowniczych w skali Polski.

Bibliografia:

- Archiwum Państwowe w Lesznie, Akta miasta Leszna; Dokumentacja techniczna – zbiór.

- Urbaniak Miron, Leszczyńskie koszary z lat 1901–1905 na planach budowlanych Archiwum Państwowego w Lesznie, Leszno 2012.

- Urbaniak Miron, Modernizacja infrastruktury miejskiej Leszna w latach 1832–1914, Poznań 2009.