Leszczyński dworzec kolejowy został uruchomiony w 1856 r., wraz z oddaniem do eksploatacji 27 października 1856 r. połączenia kolejowego z Wrocławia do Poznania. Uruchomiona linia została zbudowana i należała do potężnego Towarzystwa Kolei Górnośląskiej (Oberschlesische Eisenbahn Gesellschaft), będącego również inicjatorem budowy i właścicielem trasy odgałęziającej się w Lesznie, a prowadzącej do Głogowa, uruchomionej w 1857 r. Dzięki tej inwestycji stacja w Lesznie stała się chronologicznie drugim węzłem kolejowym w Wielkopolsce.

Oddany do użytku w 1856 r. budynek dworca został zaprojektowany najpewniej przez Wilhelma Grapowa, budowniczego i architekta słynnego w całych Niemczech Dworca Górnośląskiego we Wrocławiu (ob. Wrocław Główny). Świadczy o tym nie tylko fakt, że Grapow piastował wówczas stanowisko królewskiego budowniczego Kolei Wrocławsko-Poznańsko-Głogowskiej (Baumeister der Breslau-Posen-Glogauer Eisenbahn), a zatem był odpowiedzialny za kształt architektoniczno-budowlany obiektów powstających na trasie z Wrocławia do Poznania i z Leszna do Głogowa, ale także wyraźne analogie stylistyczne do największego wówczas dworca Prus – Górnośląskiego we Wrocławiu. Nie sposób bowiem abstrahować od faktu, że w kostiumie leszczyńskiego dworca widać było ewidentną fascynację „królującym” we wrocławskim gmachu neogotykiem angielskim, choć czytelne były również odwołania do modnego stylu arkadowego, przejawiające się w pełnołukowych sklepieniach otworów okiennych i drzwiowych czy też w okulusach. Dominował jednak krenelaż na gzymsie w formie machikuł i wieloboczne sterczyny ukoronowane blankami, nadające dworcowi w Lesznie iście „zamkowy” wyraz, tak bliski realizacji wrocławskiej.

Piętrowy dworzec na parterze zyskał obszerny korytarz wiodący do dużej poczekalni, a także szereg mniejszych pomieszczeń: portiernię, kasę biletową, biuro telegrafu, ekspedycję paczek, bufet, pokój dla pań, poczekalnię I klasy, mieszkanie restauratora i ekspedycję z pocztą. Na piętrze ulokowano mieszkania służbowe, a także część apartamentowo-hotelową dla zamożnych podróżnych.

W takim stanie dworzec przetrwał praktycznie do początku XX w., nie licząc jedynej poważnej rozbudowy, która nastąpiła w latach 1866–1867. Wtedy to, w związku z gwałtownym wzrostem liczebnym odprawianych pasażerów, szczególnie tych z uboższych warstw społecznych, zdecydowano się na dobudowę od wschodu i zachodu (od strony peronów) niewielkich aneksów (dobudówek), które zagospodarowano jako poczekalnie IV klasy. Dzięki temu powiększono również metraż poczekalni I oraz II klasy, usytuowanych wewnątrz starego budynku, ale nie poprawiło to warunków komunikacyjnych dla najbogatszych podróżnych, którzy chcąc dostać się do swych poczekalni I oraz II klasy, musieli przechodzić przez zatłoczoną poczekalnię III klasy. Z kolei pasażerowie z biletami III klasy, aby dostać się do swej poczekalni, musieli forsować pełne ludzi poczekalnie IV klasy. Zatem modernizacja i przebudowa w latach 60. XX w. już wówczas stała się przyczyną kolejnej, najpoważniejszej i ostatniej w okresie zaborów rozbudowy dworca, tej z 1905 r.

W latach 1904–1906 w Lesznie trwała reorganizacja i modernizacja całego węzła kolejowego, a przy tej okazji dokonano również istotnej przebudowy oraz rozbudowy dworca (1905 r.). W związku z komunikacyjnymi trudnościami dla pasażerów we wspomnianych wcześniej poczekalniach wszystkich klas, dokonano teraz sanacji układu pomieszczeń poczekalnych wraz z głównym ciągiem komunikacyjnym, umożliwiającym na bezpośrednie dojście do każdej z poczekalni. Aby tego dokonać rozebrano aż do cokołu całą południową część gmachu (od strony placu dworcowego), wznosząc na jej miejscu nową, znacznie większą i szerszą od strony frontowej w stosunku do dawnego dworca. W wyniku przebudowy wszystkie poczekalnie zgrupowano obok siebie i udostępniono za pomocą szerokiego na 5,0 m korytarza komunikacyjnego. Podwyższono również strop hallu głównego, doświetlonego przez trójdzielne okno w fasadzie południowej. W trakcie wschodnim i zachodnim hallu ulokowano szereg pomieszczeń administracyjnych: kasy biletowe, portiernię, umywalnię, biuro policjanta, biuro ekspedycji, przechowalnię bagażu etc. Natomiast w starej, północnej części dworca znalazły się m.in. powiększony bufet z restauracją dworcową oraz pokój dam, dostępny teraz z poczekalni I oraz II klasy, jak również z peronów.

Zrealizowana w 1905 r. przebudowa dworca była największą w okresie zaborów, przyczyniając się do całkowitej zmiany oblicza frontu gmachu, znacznie poszerzonego w stosunku do pierwowzoru. Niemniej jednak służby budowlane Królewskiej Dyrekcji Kolei w Poznaniu zadbały o ujednolicenie południowej rozbudowy z zachowanym fragmentem północnym dworca, dzięki czemu fasada (od strony placu dworcowego) prezentowała w dalszym ciągu ewidentne odwołania do neogotyku angielskiego i stylu arkadowego, ba powiedzieć można, że nawet jeszcze bardziej podkreślono „neogotyckość” gmachu w angielskim wydaniu.

Przebudowany i rozbudowany w 1905 r. dworzec leszczyński poddany został niewielkim interwencjom budowlanym w okresie II wojny światowej (m.in. przemurowano część otworów okiennych, inne przekuto na drzwiowe), co nie zmieniło jednak ustalonej jeszcze w połowie XIX w. atrybucji stylowej. Po 1945 r. gmach dworca był eksploatowany w dalszym ciągu zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem, choć dokonano dalszych modernizacji wewnątrz, mających przystosować budynek do zmieniających się przepisów kolejowych oraz rzeczywistości społecznej. Nie interweniowano jednak w wygląd zewnętrzny budowli, prezentującej w dalszym ciągu sylwetkę i stylistykę, uzyskaną ostatecznie w toku przebudowy i rozbudowy z początku XX stulecia.

Tak było aż do 1969 r., kiedy rozpoczęła się przebudowa i modernizacja dworca, zafundowana miastu przez Dyrekcję Okręgową Kolei Państwowych w Poznaniu. Projekty architektoniczne wykonał inż. arch. Kazimierz Serowski z Biura Projektów Kolejowych w Poznaniu, a w realizację przedsięwzięcia zaangażowane były m.in. Oddział Budynków w Jarocinie, Oddział Robót Budowlanych w Poznaniu oraz Kolejowe Zakłady Zabezpieczenia Ruchu i Łączności w Poznaniu. Całość inwestycji ukończono w 1971 r., a jej uroczyste przekazanie do użytku odbyło się 30 października 1971 r.

W toku inwestycji zniszczono historyczne elewacje i bryłę dworca, nadając mu banalny, modernistyczny wyraz. Tynkowane i bogato dekorowane elewacje zastąpił beton i szkło, a całość straciła malowniczy i niepowtarzalny charakter. Wewnątrz urządzono nowe poczekalnie, rozbudowano część gastronomiczną, zaś pod budynkiem dworcowym przebito tunel łączący dwa stare tunele międzyperonowe po jego wschodniej i zachodniej stronie. W takiej formie architektonicznej obiekt przetrwał do XXI w., kiedy to w latach 2010–2012, kosztem 6,5 mln złotych, nastąpiła kolejna modernizacja budynku. Co prawda nie zmieniła ona zasadniczo bryły budowli, ale nadała jej bardziej estetyczne oblicze.

Bibliografia:

- Archiwum Państwowe w Lesznie, Dokumentacja techniczna – zbiór.

- Urbaniak Miron, Zabytki przemysłu i techniki Leszna, Leszno 2006.

- Urbaniak Miron, Modernizacja infrastruktury miejskiej Leszna w latach 1832–1914, Poznań 2009.

- Zięba Henryk, Monografia Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Poznaniu. Okres 1945–1992, Poznań 1993.

-http://www.leszno24.pl/Dworzec_w_Lesznie_bedzie_gotowy_na_Boze_Narodzenie,9766.html