Przybierająca na sile od momentu utworzenia w 1871 r. II Rzeszy Niemieckiej tendencja do centralizacji garnizonów wojskowych, w Lesznie zaowocowała ostatecznie budową mniejszego kompleksu koszarowego przy ob. ul. J. Dąbrowskiego (Gartenstrasse), a także znacznie większego, będącego bowiem miejscem stacjonowania artylerii polowej oraz piechoty, przy ob. ul. Racławickiej (Wörthstrasse). Całe przedsięwzięcie, a mianowicie budowa koszar dla dwóch dywizjonów (oddziałów) 2. Poznańskiego Pułku Artylerii Polowej nr 56 (przy ob. ul. J. Dąbrowskiego i Racławickiej) i 3. batalionu 3. Dolnośląskiego Pułku Piechoty nr 50 (przy ob. ul. Racławickiej) zostało zrealizowane w trzech etapach, w latach 1901–1905.

Zespół koszarowy przy ob. ul. J. Dąbrowskiego, przeznaczony dla 2. dywizjonu 2. Poznańskiego Pułku Artylerii Polowej nr 56, został zrealizowany jako pierwszy etap inwestycji, w latach 1901–1902. Powstałe wówczas obiekty usytuowano na sporej działce w północnej części ob. ul. J. Dąbrowskiego, w miejscu gdzie już w latach 1887–1888 samorząd miejski wybudował blok koszarowy dla stacjonujących wówczas w mieście formacji kirasjerów (ob. Sąd Rejonowy). Tutaj też – w podobnym czasie – od strony ob. ul. Królowej Jadwigi (Lange Neugasse) inwestorzy prywatni oraz skarb pruski wznieśli kompleks stajni dla koni wraz z dużą krytą ujeżdżalnią. Wszystkie te obiekty stanowiły solidną bazę materialną pod zaplanowaną na przełomie XIX i XX w. budowę nowej jednostki koszarowej, uzupełniającej de facto istniejącą infrastrukturę wojskową.

Decyzja o budowie nowych kompleksów koszarowych przy ob. ul. J. Dąbrowskiego oraz Racławickiej zapadła ostatecznie w 1899 r., a w 1900 r. radni miejscy powierzyli przygotowanie projektów techniczno-budowlanych dla wszystkich obiektów koszarowych specjalizującej się w tego typu inwestycjach firmie Knoch & Kallmeyer z Halle an der Saale. Na terenie jednostki przy ob. ul. J. Dąbrowskiego firma Knoch & Kallmeyer zaprojektowała i wybudowała w latach 1901–1902 następujące obiekty: 1) blok koszarowy dla dwóch baterii, 2) latrynę dla dwóch baterii, 3) latrynę dla jednej baterii, 4) stajnię dla koni dla jednej baterii, 5) stajnię dla chorych koni (lazaret koni), 6) remizę gospodarczych wozów zaprzęgowych, 7) remizę sprzętów sportowych, 8) zadaszenie na sprzęty przeciwpożarowe, 9) kuźnię. Ponadto zmodernizowano i przebudowano część istniejących już obiektów z XIX w., przystosowując je do pełnienia nowych funkcji względnie dostosowując do standardów socjalno-bytowych wymaganych przez wojsko na początku XX w.

Większość budynków wzniesiono w ciągu roku, od sierpnia 1901 r. do września 1902 r., a uroczyste przekazanie nowych obiektów wojsku i obsadzenie ich przez baterie 2. dywizjonu artylerii polowej nastąpiło w połowie października 1902 r. Koszt robót, wraz z modernizacją innych obiektów wojskowych przy ob. ul. J. Dąbrowskiego wyniósł w sumie ok. 0,5 mln marek, z czego najwięcej, gdyż prawie 200 000 marek pochłonęła budowa wielkiego bloku koszarowego dla dwóch baterii artylerzystów, zamykającego wojskową działkę od wschodu, czyli od ob. ul. J. Dąbrowskiego.

Zachowany do dziś blok koszarowy dla dwóch baterii dywizjonu artylerii polowej w swej architektonicznej formie nawiązuje do neobaroku, epatując odbiorcę ceglanym detalem i dekoracją, nakładanymi na tynkowane płaszczyzny ścian niczym aplikacje. Całość poddano skromnej obróbce secesyjnej, dostrzegalnej w szczytach facjat czy też geometrii hełmów na ryzalitach komunikacyjnych, zlokalizowanych w elewacji północnej i południowej. Budynek w rzucie posiadał długość niemal 82 m i szerokość 17,3 względnie 10,6 m, układ wnętrz na poszczególnych kondygnacjach był w większości 1,5-traktowy z węższym ciągiem korytarzowym od zachodu i szeregiem izb wojskowych oraz różnego typu pomieszczeń w trakcie wschodnim. W bloku koszarowym znajdowały się nie tylko izby dla szeregowych artylerzystów, ale także dla podoficerów, dla zastępców wachmistrzów, kwatermistrzów, podchorążych itd., ponadto pomieszczenia gospodarcze, nocne ustępy, klatki schodowe etc. W sumie w bloku koszarowym zakwaterowanie znaleźli żołnierze z dwóch baterii artylerii polowej, będący gospodarzem obiektu do końca zaborów.

W okresie międzywojennym jednostka wojskowa przy ob. ul. J. Dąbrowskiego, nazwana koszarami Henryka Dąbrowskiego, została obsadzona w 1921 r. przez 1. i 2. szwadron 17. Pułku Ułanów Wielkopolskich im. Króla Bolesława Chrobrego. Formacje ułanów z 17. Pułku były gospodarzami obiektów aż do 1939 r. W trakcie II wojny światowej w jednostce przy ob. ul. J. Dąbrowskiego kwaterowały różne jednostki Wehrmachtu, a brak poważnych inwestycji i rabunkowa gospodarka ostatnich lat wojny doprowadziły też do degradacji koszar.

Wraz z końcem II wojny światowej i redukcją wojska w mieście jednostka koszarowa stała się zbędna dla leszczyńskiego garnizonu, wobec czego władze wojskowe nie były zainteresowane dzierżawą od miasta budynków przy ob. ul. J. Dąbrowskiego. Nie widząc perspektyw dalszego utrzymania historycznej funkcji obiektów wojskowych, samorząd miejski postanowił w 1947 r. adaptować blok koszarowy do funkcji mieszkalnych, celem zaspokojenia głodu mieszkaniowego, jaki się odczuwa w wysokim stopniu na terenie miasta Leszna, jak zanotowano w aktach. W ten sposób historyczny blok koszarowy dwóch baterii artylerii polowej został zagospodarowany na mieszkania komunalne, pełniąc funkcję mieszkalną do chwili obecnej. Jeszcze niedawno, do 2011 r., od strony ob. ul. Królowej Jadwigi oglądać było też można zwartą zabudowę stajni dla koni formacji artylerzystów, a później polskich ułanów. W 2011 r. obiekty te zostały wyburzone i do dziś po zachodniej stronie zachowanego bloku koszarowego znajduje się niezagospodarowany teren.

Bibliografia:

- Archiwum Państwowe w Lesznie, Akta miasta Leszna; Dokumentacja techniczna – zbiór.

- Urbaniak Miron, Leszczyńskie koszary z lat 1901–1905 na planach budowlanych Archiwum Państwowego w Lesznie, Leszno 2012.

- Urbaniak Miron, Modernizacja infrastruktury miejskiej Leszna w latach 1832–1914, Poznań 2009.