Kamienica powstała w XVII w. jako szczytowa budowla barokowa i należy do najstarszych tego typu obiektów na leszczyńskim Rynku. Na klińcu portalu wyryto datę 1635, która stanowi zapewne ślad budowy domu. O pochodzeniu z pierwszej połowy XVII w. świadczą też sklepienia piwnic i część przyziemia budynku. Tradycja, choć niepotwierdzona źródłowo, wiąże kamienicę nr 16 z życiem i działalnością słynnego leszczyńskiego przyrodnika i nadwornego lekarza Leszczyńskich Jana Jonstona, który miał tu prowadzić swe doświadczenia. W późniejszym okresie, przynajmniej od końca XVIII w. dom był już zawsze lokalem aptecznym wraz z mieszkaniem aptekarza.

Z końcem XVII w., w 1700 r., doszło do przekształcenia fasady, zasadniczo w obrębie jej zwieńczenia, a o fakcie tym przypomina data „1700”, zachowana przy łabędziu na gzymsie międzykondygnacyjnym.

W 1783 r. aptekarz Dawid Albert Klewert kupił posesję z kamienicą za 4650 talarów reńskich od kupca Samuela Gottlieba Lohmanna. Wkrótce potem wystarał się u księcia ordynata Antoniego Sułkowskiego o przywilej apteczny dla siebie i swoich spadkobierców (1788 r.). W 1819 r. Dawid Klewert zmarł, a kamienica przeszła na własność wdowy po zmarłym – Renaty oraz innych członków rodziny Klewertów. W 1822 r. doszło do kolejnej transakcji kupna-sprzedaży. Tym razem spadkobiercy z rodu Klewertów odsprzedali swoją własność i korzyści z przywileju aptecznego aptekarzowi Karolowi Janowi Försterowi. Nowy właściciel zapłacił w sumie w kilku ratach 9500 talarów reńskich, z czego 5000 talarów kosztowała posesja z domem, zaś 4500 apteka i przywilej związany z jej prowadzeniem.

W chwili przejęcia nieruchomości przez Förstera, składały się na nią: dom frontowy ze skrzydłem bocznym, dom tylny oraz mieszczące się w tych budynkach laboratorium z pralnią. Wkrótce potem wartość aptecznej posesji gwałtownie wzrosła, wskutek czego nowy nabywca – Fryderyk Aleksander Lipowicz zapłacił za nią w 1837 r. już 19 200 talarów reńskich. Małżeństwo Lipowiczów nie cieszyło się przyrynkową własnością zbyt długo, gdyż już w 1842 r. sprzedali kamienicę z apteką za 18 000 talarów aptekarzowi Jerzemu Konradowi Plate. Dwie dekady później nieruchomość przeszła na własność kolejnego znanego aptekarza leszczyńskiego – Karola Ryszarda Rauchfussa, który zapłacił za posesję 22 000 talarów. Za identyczną sumę Rauchfuss sprzedał posesję w latach 1871–1872 aptekarzowi Franciszkowi Jerzemu Trieglaffowi.

Ten ostatni pracował i mieszkał w domu nr 16 do 1895 r., kiedy to posesja kolejny raz zmieniła właściciela. Został nim aptekarz Paweł Krönig. W 1902 r. do księgi wieczystej dopisano jeszcze jego małżonkę Otylię i to dla niej lokalny mistrz budowlany Konrad Wittig przygotował projekt przebudowy budynku tylnego. Dekadę później, w 1913 r., cała posesja została włączona do centralnego systemu kanalizacyjnego.

W 1912 r. zmarł aptekarz Paweł Krönig i jedyną właścicielką została wdowa po nim – Otylia. W 1921 r. posesja przeszła na własność córki Elżbiety, po mężu Gross, a w 1922 r. do księgi wieczystej dopisano także jej męża Kurta Grossa. Wraz z przejęciem własności, jeszcze w 1921 r. Elżbieta poleciła architektowi O. Querardowi przygotować projekt otwartej altany na oficynie, będącej de facto tarasem na dachu budynku. W 1929 r. Grossowie przeprowadzili jeszcze remont stropu, gdyż belki stropowe były już spróchniałe. Nie dokonywali jednak żadnych poważnych zmian w obrębie fasady domu, dzięki czemu kamienica zewnętrznie przetrwała w formie uzyskanej w XVII–XVIII w.

W trakcie II wojny światowej Gross wystarał się o zakup sąsiedniej kamienicy pod nrem 15, gdzie zamierzał wykorzystać część parteru do powiększenia swego lokalu aptecznego. Do inwestycji ostatecznie jednak nie doszło, ale w 1944 r. właściciel dokonał jeszcze remontu budynku tylnego na posesji nr 16, dokonując m.in. wymiany ceramicznego pokrycia na papowe.

Po 1945 r. przyrynkowa kamienica z apteką przeszła w ręce polskie. W dniu 15 stycznia 1971 r. została wpisana do rejestru zabytków (nr 539/1252), a pamięć o jej dawnej funkcji jest kontynuowana jeszcze dziś dzięki działalności w budynku apteki.

dr hab. Miron Urbaniak, prof. nadzw.

Instytut Historyczny UWr

Bibliografia:

1     Archiwum Państwowe w Lesznie, Akta miasta Leszno.

2     Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Poznaniu Delegatura w Lesznie, Ewa Kręglewska-Foksowicz, Kamienica Rynek nr 16. Rozpoznanie historyczno-konserwatorskie, Poznań 1976/77.

3     Komolka Mirosława, Sierpowski Stanisław, Leszno. Zarys dziejów, Poznań 1987.

4     Kręglewska-Foksowicz Ewa., Sztuka Leszna, Poznań 1981.

5     Urbaniak Miron, Modernizacja infrastruktury miejskiej Leszna w latach 1832–1914, Poznań 2009.